Leukocyty - czym są, jakie są objawy niedoboru i nadmiaru

Leukocyty (nazywane też białymi krwinkami) to jeden z najważniejszych składników krwi. Ich podstawową funkcją jest walka z bakteriami, grzybami i wirusami. Ze względu na fakt, iż białe krwinki są głównym składnikiem układu immunologicznego, można określić je “obrońcami” naszego organizmu. Badając poziom leukocytów, możemy kontrolować stan swojej odporności. Co oznacza ich nadmiar lub niedobór? Czy dieta lub przyjmowane leki wpływają na wynik badania? Odpowiedzi znajdziesz poniżej.

Co to są leukocyty

Leukocyty to inaczej białe krwinki (WBT- ang. white blood cells), które znajdują się w krwiobiegu i poszczególnych tkankach organizmu człowieka. Po erytrocytach i trombocytach stanowią kolejną dużą grupę elementów morfotycznych krwi. Posiadają jądro komórkowe, w wyniku czego mają swój własny, niezależny metabolizm.

Są wytwarzane przede wszystkim w szpiku kostnym i dzielą się na kilka typów, z których każdy ma swoje własne, specyficzne funkcje. Odporność nabyta (adaptacyjna) zależy od tych limfocytów, które zapamiętują obce antygeny i wytwarzają przeciwciała, dzięki czemu mogą zwalczać kolejne infekcje w przyszłości. Z kolei odporność wrodzona, tzw. nieswoista, jest ogólną reakcją organizmu na obce czynniki chorobotwórcze. W jej przypadku dochodzi do aktywacji leukocytów, białek surowicy, czy barier fizycznych - skóry, błon śluzowych.

W celu wyjaśnienia co to są leukocyty, trzeba podkreślić ich rolę w układzie odpornościowym. Przykładowo, granulocyty to pierwsza linia obrony organizmu przed infekcjami. Odpowiadają za odporność nieswoistą. Ich działanie opiera się na pochłanianiu i usuwaniu drobnoustrojów oraz innych obcych substancji z organizmu. Innym rodzajem leukocytów są limfocyty odpowiedzialne za długotrwałą odpowiedź immunologiczną - w ich przypadku celem jest zwalczanie chorób i infekcji.

Dlaczego leukocyty są tak ważne w utrzymaniu zdrowia?

Leukocyty są wręcz kluczowe dla prawidłowego działania układu odpornościowego. Sprawiają, że organizm człowieka jest chroniony przed chorobami i infekcjami. Wykorzystując zróżnicowane mechanizmy, zabezpieczają go przed atakami bakterii, wirusów i grzybów. Do ich głównych strategii immunologicznych zaliczają się:

• odporność swoista - czyli produkcja limfocytów T i B, a także przeciwciał ukierunkowanych na konkretne patogeny;
• fagocytoza - umiejętność czynnego wchłaniania i trawienia patogenów wewnątrz komórek układu odpornościowego;
• degranulacja i wytwarzanie wolnych rodników - wydzielanie reaktywnych form tlenu i cząsteczek o toksycznym działaniu dla szkodliwych drobnoustrojów.

Leukocyty łączą wymienione wyżej mechanizmy, co zazwyczaj prowadzi do zniszczenia szkodliwych cząsteczek i utrzymania równowagi (czyli homeostazy) fizjologicznej organizmu.

Podział leukocytów i ich funkcje

Białe krwinki są wytwarzane w szpiku kostnym i dzielą się na różne rodzaje. Każdy z tych typów ma swoje własne funkcje i jest odpowiedzialny za inne reakcje immunologiczne w organizmie. Najbardziej podstawowym podziałem jest ten na:

• granulocyty, które zawierają wewnątrz cytoplazmy specjalne ziarnistości - granule;
• agranulocyty niezawierające ziaren.

Do kategorii agranulocytów zaliczają się limfocyty, czyli komórki z dużym jądrem komórkowym. Stanowią one około 25-35% wszystkich krwinek białych. Mogą żyć od kilku dni do wielu miesięcy, a nawet lat. Ich podstawową funkcją jest rozpoznawanie, identyfikacja i likwidowanie nieznanych antygenów, a więc wrogich komórek (bądź też białek znajdujących się na ich powierzchni). Miejscem powstawania limfocytów jest szpik kostny, a także grasica, węzły chłonne, śledziona i grudki limfatyczne na powierzchni błon śluzowych.

W przypadku podziału pod kątem pełnionych funkcji, limfocyty dzielą się na: limfocyty T - produkują cytokiny i wywołują odporność komórkową; limfocyty B - rozpoznające antygen i produkujące przeciwciała, uodparniając organizm na przebytą infekcję; monocyty - największe pod względem wielkości, powstające w szpiku kostnym i odpowiedzialne za wydzielanie cytokin oraz aktywne pochłanianie fragmentów obumarłych patogenów i tkanek znajdujących się we krwi.

Z kolei granulocyty to:

• Eozynofile (granulocyty kwasochłonne) - stanowią 1-5% wszystkich leukocytów, ale ich liczba zmienia się pod wpływem wysiłku fizycznego, stresu, czy nawet pory dnia. Powstają w szpiku kostnym, a ich zadaniem jest niszczenie pasożytów i alergenów oraz współpraca z interleukinami i chemokinami.
• Neutrofile (granulocyty obojętnochłonne) - największa grupa granulocytów, gdyż stanowią nawet 50-75% wszystkich białych krwinek. Są najważniejszą częścią odpornosci nieswoistej, a więc pierwszej bariery organizmu przed szkodliwymi bakteriami, wirusami i grzybami. Powstają w szpiku kostnym.
• Bazofile (granulocyty zasadochłonne) - to kuliste komórki z wydłużonym jądrem, stanowiące zaledwie 1% wszystkich krwinek białych. Produkowane również w szpiku kostnym, zawierają specyficzne substancje takie jak histamina, heparyna, czy leukotrieny, które są wydzielane podczas procesu zapalnego. Spośród wymienionych bazofili większość osób kojarzy głównie histaminę, która odpowiada za występowanie typowych objawów alergii, m.in. uczucia gorąca, opuchlizny i zaczerwienienia.

Leukocyty: normy u dorosłych i dzieci

Norma leukocytów w organizmie zdrowej osób dorosłej wynosi od 4 do 10 tysięcy/µl. Trzeba jednak podkreślić, że ustalone normy będą różne w zależności od wieku. W przypadku małych, jeszcze rosnących dzieci są one zdecydowanie wyższe, np. u noworodków mieszczą się w przedziale 9 – 30 tys./µl, u rocznych dzieci 6 – 20 tys./µl, u dzieci od 4 do 6 roku życia mogą wynosić 5 – 15,5 tys./µl, a u dzieci w wieku 10 lat 4,5 – 13,5 tys./µl.

Ponadto wartości referencyjne mogą być inne w każdym laboratorium. Zależy to m.in. od typu maszyny zaliczającej komórki.

Co istotne, określenie liczby wszystkich białych krwinek nie daje dokładnej informacji o rodzaju schorzenia lub procesu zapalnego. Z tego względu odpowiednie normy określono również dla poszczególnych grup leukocytów. I tak przykładowa norma dla granulocytów może wynosić 1,8-8.9 tys./µl, dla monocytów 0,21-0,91 tys./µl, a dla limfocytów 1,1-3,5 tys./µl.

Badania na poziom leukocytów

Badanie poziomu leukocytów to składowa podstawowego badania krwi lub moczu. Zaleca się, aby wykonywać je w przypadku podejrzenia choroby o podłożu zapalnym, przy ostrych zakażeniach, podejrzeniu chorób układowych i autoimmunologicznych, uczuleniach i nawracających alergiach (nawet jeśli są wynikiem stresu), podejrzeniu chorób, które mają związek ze spadkiem odporności (np. nowotworów, AIDS), a także regularnie, w ramach profilaktyki, sprawdzając ogólny stan zdrowia.

Krew do badania poziomu leukocytów zazwyczaj jest pobierana z żyły wewnątrz łokcia lub tylnej ręki. Podwyższone leukocyty lub leukocyty poniżej normy mogą być sygnałem, że w organizmie rozwija się choroba.

Co może wpływać na wynik badania

Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na wynik badania leukocytów. Chodzi tutaj głównie o przyjmowane leki, dlatego przed badaniem warto je odstawić lub poinformować o nich lekarza.

Podwyższone leukocyty mogą być spowodowane np. przyjmowaniem witaminy C, chininy, heparyny, kortykosteroidów, adrenaliny, a nawet aspiryny. Natomiast fałszywy wynik leukocytów poniżej normy może być wynikiem przyjmowania antybiotyków, preparatów przeciwtarczycowych, przeciwpadaczkowych, przeciwhistaminowych, barbituranów, czy leków moczopędnych.

Nadmiar leukocytów

Oprócz leków, nadmiernie podwyższone leukocyty mogą być efektem normalnych, fizjologicznych procesów zachodzących w organizmie. W tych przypadkach nie powinny nas niepokoić.

Leukocytoza, czyli podwyższone leukocyty występują np. przez silny stres, po porodzie, po intensywnym wysiłku fizycznym, w ciąży, po inwazyjnych zabiegach, oparzeniach skóry, infekcjach wirusowych, grzybiczych i bakteryjnych.

Oczywiście bywa, że podwyższone leukocyty informują nas o chorobach. Nadmiar neutrofili może być spowodowany m.in. ostrymi infekcjami, zawałem serca, stanem zapalnym w organizmie, czy białaczką szpikową. Pojawia się też po dużej utracie krwi czy poważnym urazie. Z kolei ilość nadmierna ilość eozynofili może mieć związek z chorobami pasożytniczymi, bakteryjnymi i wirusowymi, nowotworami, a także z chorobami płuc, alergią, astmą i katarem siennym.

Bazofilia, a więc bazofile powyżej normy najczęściej jest wynikiem białaczki szpikowej, mielomonocytowej i bazofilowej, WZW typu A lub czerwienicy prawdziwej. Wszystko to prowadzi do wniosku, że każde badanie z wynikiem, które wzbudza nasz niepokój, należy skonsultować z lekarzem.

Nadmiar leukocytów w moczu

Białe krwinki znajdują się nie tylko we krwi, ale również moczu człowieka. Dopuszczalna norma leukocytów w moczu to ok. 8-10 sztuk komórek na milimetr sześcienny w świeżej próbce albo 3-5 mln komórek w dobowej zbiórce moczu.

Podwyższone leukocyty w moczu to leukocyturia, którą może wywoływać odwodnienie, gorączka, przyjmowane leki, duży wysiłek fizyczny, ale również stany zapalne i infekcje układu moczowego. Wartości powyżej 8-10 mln leukocytów na dobę mogą sygnalizować zakażenie układu moczowego lub inne choroby takie jak kamica nerkowa, zapalenie nerek, zapalenie prostaty lub jajników, oraz nowotwór pęcherza moczowego.

Nadmiar leukocytów a ciąża

Badanie poziomu leukocytów w moczu jest szczególnie ważne dla kobiet w ciąży. W tym okresie pęcherz jest intensywnie uciskany przez rosnącą macicę. W efekcie nie dochodzi do jego całkowitego opróżnienia, co może skutkować rozwojem zakażenia układu moczowego. Nieleczona infekcja staje się często powodem powikłań, głównie chronicznego stanu zapalnego, co może być groźne dla płodu.

Niedobór leukocytów, czyli leukopenia

Leukocyty poniżej normy to stan określany jako leukopenia. Jest to obniżona liczba białych krwinek w jednostce objętości krwi poniżej przyjętej normy leukocytów (przyjętej dla konkretnego wieku i płci). Może dotyczyć tylko jednego rodzaju komórek lub proporcjonalnie wszystkich.

Leukopenia najczęściej jest objawem nieprawidłowego funkcjonowania organizmu lub poważnych chorób, które wpływają na odporność. Leukocyty poniżej normy występują m.in. przez przyjmowanie niektórych leków (w tym antybiotyków), przy chorobach autoimmunologicznych, sepsie, AIDS, poważnym niedożywieniu, chorobach śledziony i wątroby, uszkodzeniu szpiku kostnego w trakcie terapii onkologicznych lub w wyniku wrodzonych zaburzeń czy infekcji wirusowych.

Objawy i leczenie leukopenii

Leukopenię wykrywa się podczas badania morfologicznego krwi. Nie daje ona żadnych charakterystycznych objawów. Mimo to zazwyczaj osoby chore mają mniejszą odporność, są bardziej podatne na stany zapalne i infekcje. Czasem cierpią też na ogólne osłabienie, wymioty i nudności.

Jeżeli dojdzie do wykrycia leukopenii, lekarz kieruje pacjenta na dalsze badania. Leczenie opiera się na środkach farmakologicznych, co ma na celu wyrównanie poziomu leukocytów do prawidłowej wartości. Czasem konieczne jest też odstawienie niektórych leków, które wpływają na obniżenie liczby białych krwinek.

Warto pamiętać, że leukocyty poniżej normy mogą występować także po niedawno przebytych chorobach. Wówczas nie powinny nas niepokoić.

Leukocyty a dieta

Do tej pory nie wykazano bezpośredniego powiązania między dietą lub spożywaniem konkretnych produktów a podwyższeniem leukocytów. Jednak w stanie obniżonej odporności i przy potwierdzonej, zbyt niskiej liczbie białych krwinek stosuje się suplementację witaminy B12 i kwasu foliowego (B9). Witaminy te wpływają na produkcję leukocytów i erytrocytów oraz ich prawidłowego dojrzewania i utrzymania stabilności genetycznej.

Do pokarmów zawierających największe ilości witaminy B12 i B9 zaliczają się ryby, drób, mięso, jajka, mleko i produkty mleczne. Przy obniżonej odporności odradza się spożywanie produktów surowych i nieświeżych, gdyż mogą spowodować infekcję.

Osobom z nieprawidłową liczbą krwinek białych (leukocytów) można polecić również stosowanie colostrum. To unikalny pokarm o wyjątkowych właściwościach, który zawiera ogromną liczbę składników odżywczych i czynników bioaktywnych, w tym wysokie stężenie leukocytów. Oprócz tego w colostrum znajdują się liczne przeciwciała, czynniki wzrostu, cytokiny, czy laktoferyna, które również wpływają na prawidłowe działanie układu immunologicznego.

Suplementacja colostrum to dobry sposób na poprawę odporności po chorobie oraz dla osób z osłabionym układem odpornościowym.

$desc: Leukocyty stanowią jeden z najważniejszych składników krwi. Co oznaczają podwyższone leukocyty w moczu? Wyjaśniamy najważniejsze kwestie związane z tym tematem.