Witamina A - właściwości, skutki nadmiaru i niedoboru

Właściwości witaminy A są powszechnie kojarzone z pozytywnym wpływem na narząd wzroku. Warto jednak wiedzieć, że na tym nie kończy się jej dobroczynne działanie. W rzeczywistości witamina A (określana również jako retinol, beta-karoten, akseroftol oraz prowitamina A) stanowi grupę kilku związków organicznych. W czym występuje, co sygnalizuje jej niedobór i jakie są jej naturalne źródła?

Czym jest witamina A?

Witamina A należy do grupy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Jest organicznym związkiem chemicznym należącym do retinoidów. W roślinach gromadzi się w formie karotenoidów, natomiast w organizmie ludzkim i zwierzęcym występuje jako retinol magazynowany w wątrobie oraz tkance tłuszczowej.

Co ciekawe, witamina A jest jedną z najwcześniej odkrytych witamin w historii. Już w czasach starożytnych zauważono związek spożywania zawierających produktów ze zmniejszeniem ryzyka rozwoju niektórych schorzeń.

Rola witaminy A w organizmie

Witamina A to niezbędny składnik licznych procesów zachodzących w organizmie. Bierze udział w złożonych procesach biochemicznych takich jak metabolizm białek czy hormonów steroidowych. Działanie witaminy A w organizmie (w jej aktywnej formie, jaką jest retinol) to przede wszystkim:

• odpowiedzialność za integralność błon komórkowych
• ochrona nabłonka układu oddechowego przed drobnoustrojami
• udział w odbieraniu bodźców wzrokowych w siatkówce oka
• prawidłowy wzrost kości i zębów przez regulację aktywności komórek tkanki kostnej
• utrzymanie prawidłowego stanu włosów, skóry i paznokci
• regulacja wzrostu tkanki nabłonkowej i pozostałych komórek organizmu

Witamina A właściwości

Witamina A odpowiada w ludzkim ciele za jego prawidłowe funkcjonowanie, odgrywając wiele ważnych ról. Ze względu na fakt, że rozpuszcza się w tłuszczach, jest bardzo dobrze przyswajana. Chociaż zmniejsza to ryzyko niedoboru tego składnika, jednocześnie potęguje ryzyko ewentualnego przedawkowania, czyli nadmiaru witaminy A w organizmie.

Dbanie o jej odpowiedni poziom przyczynia się m.in. do prawidłowego widzenia. Inne cenne właściwości witaminy A to działanie antynowotworowe i wzmacniające układ odpornościowy. Składnik ten przyspiesza regenerację komórek, wspiera ich zdrowy wzrost, oraz uczestniczy w syntezie białek. Dodatkowo wywiera duży wpływ na kondycję włosów, skóry i paznokci.

Witamina A - na co warto ją stosować:

• profilaktyka nowotworów
• zdrowe oczy
• poprawa stanu włosów, skóry i paznokci
• przyspieszenie złuszczania martwych komórek naskórka i pobudzenie syntezy włókien kolagenowych (retinol w czystej postaci)
• wzmocnienie układu immunologicznego
• ochrona nabłonka układu oddechowego przed drobnoustrojami
• poprawa zdolności regeneracyjnej komórek
• przyspieszenie gojenia się ran
• pomoc w zwalczaniu bakterii i wirusów
• zapobieganie zakażeniom
• pobudzenie szpiku kostnego do produkcji czerwonych krwinek

Źródła witaminy A – gdzie występuje naturalnie?

Poza suplementami diety, które uzupełniają witaminę A, na co dzień składnik ten jest dostarczany wraz z pożywieniem. Występuje jako retinol w produktach pochodzenia zwierzęcego oraz w formie prowitaminy A (beta-karotenu) w produktach pochodzenia roślinnego.

W czym dokładnie jest witamina A? Występuje głównie:

• w produktach pochodzenia zwierzęcego, m.in. w żółtkach jaj, mleku i przetworach mlecznych, wątrobie oraz tranie.
• w produktach pochodzenia roślinnego takich jak pomidory, szpinak, sałata, marchew, brokuły, czerwona papryka, dynia, arbuz, śliwki, pomarańcze, melony, brzoskwinie, morele, wiśnie.

Innym naturalnym źródłem witaminy A jest colostrum. Wyjątkowość colostrum na tle innych źródeł pochodzenia naturalnego polega na tym, że znajdziemy w nim najwyższą możliwą koncentrację składników bioaktywnych.

W przypadku preparatów od Genactiv siara jest pobierana do 2 godzin po porodzie i poddawana procesowi liofilizacji. Dzięki temu skład colostrum jest maksymalnie zbliżony do jakości produktu świeżego. W ten sposób suplementy marki Genactiv dostarczają organizmowi ogromną liczbę cennych substancji, w tym niezbędną do życia witaminę A.

Witamina A dawkowanie

W przypadku osób dorosłych dzienne zapotrzebowanie na witaminę A wynosi 700 µg dla kobiet, 900 µg dla mężczyzn, 770 µg dla kobiet w ciąży oraz 1300 µg dla kobiet karmiących piersią.

Na rynku dostępna jest też witamina A dla dzieci. Zalecane dziennie spożycie tego składnika jest zależne od wieku i prezentuje się następująco:

• od 1. do 3. roku życia – 400 µg,
• od 4. do 6. roku życia – 450 µg,
• od 7. do 9. roku życia – 500 µ,
• dziewczęta od 10. do 12. roku życia – 600 µg,
• chłopcy od 10. do 12. roku życia – 600 µg,
• dziewczęta od 13. do 18. roku życia – 700 µg,
• chłopcy od 13. do 18. roku życia – 600-900 µg.

Objawy nadmiaru witaminy A

Chociaż jest to składnik niezbędny do prawidłowego funkcjonowania, należy przyjmować go w odpowiednich ilościach. Na nadmiar witaminy A powinny uważać zwłaszcza kobiety w ciąży, gdyż jej zbyt duże stężenie może powodować poronienia, powikłania okołoporodowe, a nawet wystąpienie wad wrodzonych u dziecka.

Częste objawy przedawkowania witaminy A to: drażliwość, brak apetytu, osłabienie, nudności i wymioty, bóle głowy, łysienie, bóle i obrzęk stawów, zmniejszone uwapnienie kości, zaburzenia miesiączkowania u kobiet, żółtopomarańczowe zabarwienie skóry, uszkodzenie wątroby, złuszczanie się nabłonka skóry i ogólne złe samopoczucie.

Niedobór witaminy A

Niedobór witaminy A to rzadkie zjawisko u osób stosujących zbilansowaną dietę. Jednak gdy już występuje, to wywołuje keratynizację nabłonków oka, rogówki, dróg oddechowych oraz dróg pokarmowych.

Objawy niedoboru witaminy A

W przypadku niedoboru witaminy A można zauważyć następujące objawy:

• brak apetytu
• trądzik
• zaburzenia widzenia przy słabym oświetleniu, tzw. kurza ślepota
• suchość oczu i skóry (kseroftalmia)
• zahamowanie wzrostu
• łamliwość paznokci i włosów
• spadek odporności organizmu
• problemy z płodnością
• łuszczycę
• ogólne pogorszenie wzroku
• łysienie plackowate
• ogólne złe samopoczucie
• biegunki
• rogowacenie skóry na powierzchni dłoni i stóp
• zanikanie nabłonków

Witamina A jako przeciwutleniacz

Cenną właściwością witaminy A jest jej silne działanie przeciwutleniające. Beta-karoten, który ulega w wątrobie przemianie do retinolu, stanowi bardzo silny antyoksydant. Ta cecha sprawia, że wit. A skutecznie ogranicza ryzyko rozwoju miażdżycy, gdyż hamuje utlenianie cholesterolu.

Poza tym chroni cały organizm przed wpływem wolnych rodników - w tym grasicę, czyli gruczoł układu odpornościowego. Dzięki temu ogranicza rozwój infekcji. Zmniejsza też ryzyko wystąpienia niektórych nowotworów, głównie raka jelita grubego, płuc, piersi i prostaty.

Witamina A dla zdrowych oczu

Zastanawiając się, na co stosować witaminę A, od razu pomyślimy o zdrowych oczach. I słusznie - składnik ten odgrywa ogromną rolę w prawidłowej pracy narządu wzroku.

Witamina A wchodzi w skład rodopsyny - barwnika wzrokowego, który jest zlokalizowany w pręcikach siatkówki oka i uczestniczy w procesie widzenia. Jeden z charakterystycznych objawów niedoboru witaminy A to ślepota zmierzchowa (zwana kurzą ślepotą), której przyczynę stanowi właśnie niedobór rodopsyny.

Witamina A w kosmetyce

Korzystne działanie witaminy A na skórę sprawia, że składnik ten jest powszechnie stosowany w kosmetyce.

Retinol wykorzystuje się między innymi do leczenia trądziku. Zawarte w nim substancje takie jak kwas retinowy, kwas 13-cis retinowy, tazaroten czy adapalen ograniczają aktywność gruczołów łojowych, normalizując procesy złuszczania. Dzięki temu dochodzi do zahamowania nadmiernego wydzielania sebum i rozwoju zmian zapalnych.

Retinol w czystej postaci znajduje się też w wielu preparatach kosmetycznych przeciwstarzeniowych i likwidujących przebarwienia. Rolą obecnej w nich witaminy A jest przyspieszenie złuszczania martwych komórek naskórka, co skutkuje jego odnową. Retinol w kosmetyce służy także do pobudzania syntezy włókien kolagenowych w skórze, które odpowiadają za jej gładkość i elastyczność. W rezultacie zmniejsza się widoczność zmarszczek i przebarwień. Prowadzi to do ogólnej poprawy kolorytu oraz kondycji skóry.

Oprócz tego prowitamina A (beta-karoten) może pełnić funkcję dodatkowego filtra przeciwsłonecznego, ponieważ zmniejsza wrażliwość na promieniowanie UV.