Witamina C - kwas askorbinowy

Witamina C (nazywana również kwasem askorbinowym) jest niezwykle ważna dla całego organizmu. Pełni w nim niezliczoną liczbę funkcji, przez co stanowi związek niezbędny do przeżycia. Czysta chemicznie ma formę rozpuszczalnego w wodzie i alkoholu, lekko kwaśnego proszku.

Jednocześnie ludzki organizm nie potrafi syntezować jej samodzielnie - podobnie jak organizmy małp, łososi, pstrągów, niektórych ptaków, świnek morskich, a także poszczególnych ras psów. Jest więc związkiem egzogennym dla człowieka. Musimy dostarczać ją z zewnątrz, z pożywieniem lub poprzez suplementację.

Ze względu na liczne właściwości, kwas askorbinowy jest powszechnie stosowany w medycynie i kosmetologii. To cenny antyoksydant, który wspiera układ krwionośny i odpornościowy. Umożliwia jednocześnie prawidłowe działanie enzymów w wielu reakcjach chemicznych, uczestnicząc m.in. w syntezie L-karnityny, kolagenu i niektórych hormonów.

Co jeszcze warto wiedzieć na temat witaminy C? W jaki sposób wpływa na funkcjonowanie organizmu? Jak rozpoznać jej niedobory i czym właściwie grozi nadmiar kwasu askorbinowego?

Rola witaminy C w organizmie

Witamina C (kwas L-askorbinowy) od wielu lat znajduje się ścisłej w czołówce najpopularniejszych witamin. Sławą dorównuje jej chyba jedynie witamina D3.

Tak duża popularność tego związku jest w pełni uzasadniona, gdyż właściwości witaminy C w organizmie są wielokierunkowe. Mimo to warto pamiętać, że nie rozwiązuje ona wszystkich problemów (jak zwykło się twierdzić). Przede wszystkim trzeba wiedzieć, że powszechne przekonanie, iż witamina C leczy przeziębienia i infekcje, nie zostało w żaden sposób potwierdzone. Uznaje się, że podczas trwającej infekcji witamina C nie wpływa znacząco na jej przebieg.

Jednak nie ma wątpliwości, że kwas askorbinowy wywiera efekt profilaktyczny, ponieważ aktywnie wspiera nasz układ odpornościowy. Dlatego warto stosować ją profilaktycznie w razie osłabienia, w okresach jesienno-zimowych i podczas zwiększonych zachorowań.

Działanie kwasu askorbinowego: silny antyoksydant

Działanie witaminy C sprowadza się głównie do ochrony komórek organizmu przed stresem oksydacyjnym. Pełni więc funkcję przeciwutleniacza (antyoksydantu), który neutralizuje wolne rodniki tlenowe. Wolne rodniki to z kolei cząstki, które nie tylko przyspieszają procesy starzenia, ale również zwiększają ryzyko rozwoju chorób.

Ponadto witamina C jest aktywatorem enzymów. Uczestniczy w reakcjach wolnorodnikowych i regeneruje rodniki hydrofobowych antyoksydantów (na przykład witaminy E czy prowitaminy A). Hamuje utlenianie węglowodanów, lipidów, kwasów nukleinowych oraz białek. Aktywuje łącznie osiem ważnych metabolicznie enzymów, które są odpowiedzialne m.in. za syntezę kolagenu, karnityny.

Omawiając, co to kwas askorbinowy i jakie ma właściwości, trzeba wspomnieć też o jego niebagatelnym wpływie na wchłanianie wapnia i żelaza. Witamina C bierze więc udział w dużej liczbie procesów biochemicznych, które decydują o równowadze fizjologicznej całego naszego organizmu.

Witamina C - właściwości

Kwas askorbinowy wpływa zarówno na odporność organizmu, jak i na szczelność naczyń krwionośnych oraz obniżanie ciśnienia krwi. Wśród najważniejszych właściwości witaminy C można więc wymienić:

działanie antyoksydacyjne (zwalcza wolne rodniki, zapobiega uszkodzeniu DNA),
regulację procesów pochłaniania drobnoustrojów chorobotwórczych przez leukocyty,
wzmacnianie i uszczelnianie naczyń krwionośnych,
wpływ na produkcję kolagenu,
wspieranie procesu gojenia się ran,
hamowanie krwawienia dziąseł,
poprawianie stanu chrząstek stawowych,
zapobieganie odwapnieniu kości,
ułatwienie przyswajania żelaza,
aktywację wielu enzymów,
obniżanie cholesterolu i ciśnienia krwi,
spowalnianie procesów starzenia się skóry,
wspomaganie organizmu w schorzeniach sercowo-naczyniowych.

Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że w środowiskach naukowych coraz częściej mówi się też o potencjalnym wpływie kwasu askorbinowego na niektóre nowotwory. Według naukowców z Centrum Medycznego w Kansas¹, witamina C przyjmowana dożylnie wraz z lekami przeciwnowotworowymi może przyspieszać likwidację komórek nowotworowych oraz łagodzić skutki uboczne chemioterapii.

Jednak podobnie jak w przypadku suplementacji witaminy C przy chorobach układu krążenia, tak i tutaj trzeba poczekać na dalsze badania, aby uzyskać wiarygodne, potwierdzone informacje na ten temat.

Przyczyny i objawy niedoboru witaminy C

U niektórych osób występuje zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C. Na jej niedobory szczególnie narażeni są palacze, osoby nadużywające alkoholu, osoby będące pod wpływem silnego stresu i cierpiące na zaburzenia czynności jelit. W grupie ludzi, którzy powinni zadbać o zwiększoną podaż tego związku, wymienia się także seniorów, osoby chorujące na cukrzycę lub nadciśnienie tętnicze, kobiety w ciąży i karmiące, a także osoby przyjmujące niektóre leki, np. aspirynę, barbiturany, sulfonamidy czy doustną antykoncepcję hormonalną. Wysokie zapotrzebowanie na kwas askorbinowy mogą mieć również osoby doświadczające takich dolegliwości jak brak łaknienia i wymioty oraz podejmujące długotrwały, intensywny wysiłek fizyczny, np. sportowcy czy osoby pracujące fizycznie.

Wśród charakterystycznych objawów niedoboru witaminy C wymienia się:

ogólne osłabienie organizmu,
szybkie męczenie się,
bóle mięśni i stawów,
brak apetytu,
rozpulchnione i krwawiące dziąsła,
niską odporność,
infekcje i zapalenie błony śluzowej,
wolniejsze gojenie się ran,
skłonność do występowania siniaków.

Skutki niedoboru witaminy C

Niedobór witaminy C może skutkować osłabieniem naczyń włosowatych, co prowadzi do rozwoju niedokrwistości. Poza tym zbyt niski poziom tego związku może przyczynić się także do rozwoju szkorbutu, astmy, oraz powodować niekorzystne zmiany w chrząstkach i kościach. Przewlekły niedobór kwasu askorbinowego czasem prowadzi również do rozwoju zmian nowotworowych, wzrostu ciśnienia tętniczego i rozwoju miażdżycy.

Deficyt tej witaminy blokuje wytworzenie struktury kolagenu, czego efektem może być zapalny przerost dziąseł, rozchwianie i wypadanie zębów, bóle mięśni, stawów i kości, patologiczne złamania oraz samoistne krwawienia (są to główne objawy szkorbutu).

Przyczyny, objawy i skutki nadmiaru witaminy C

Jak widać, kwas askorbinowy odgrywa wiele ważnych ról w organizmie i jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania. Jednocześnie stanowi substancję rozpuszczalną w wodzie. Oznacza to, że nadmiar witaminy C nie jest gromadzony w organizmie, tylko wydalany wraz z moczem i potem. Z tej przyczyny przedawkowanie kwasu askorbinowego nie jest łatwe. Zazwyczaj organizm samoistnie ogranicza jego wchłanianie, jeśli dawki są zbyt wysokie.

Jednak co się stanie, gdy będziemy przez dłuższy przyjmować bardzo wysokie dawki kwasu askorbinowego - czy jest szkodliwy w takim przypadku? Owszem, przy zażywaniu bardzo wysokich dawek witaminy C możemy doprowadzić do zakwaszenia moczu, co może skutkować powstawaniem kamieni nerkowych. Dodatkowo nadmierne spożycie kwasu askorbinowego powoduje uciążliwe zaburzenia żołądkowo-jelitowe, w tym:

wymioty,
biegunkę,
wzdęcia,
bóle brzucha,
nudności,
wysypkę skórną.

Podsumowując, witaminy C nie można stosować w dowolnych ilościach bez zupełnie żadnych konsekwencji dla zdrowia. Chociaż kwas askorbinowy nie kumuluje się w organizmie i jest rozpuszczalny w wodzie, to suplementowany regularnie w zbyt dużych dawkach może dawać wiele nieprzyjemnych dolegliwości.

Objawy te powinny ustąpić wkrótce po zaprzestaniu nadmiernej suplementacji. Ryzyko przedawkowania kwasu askorbinowego wiąże się bowiem wyłącznie z przyjmowaniem suplementów, a nie spożywaniem pokarmów zawierających ten związek.

Jak uzupełnić witaminę C?

Witaminę C (kwas L-askorbinowy) możemy uzupełnić odpowiednią dietą i suplementacją. Ponieważ organizm człowieka nie wytwarza tego związku samodzielnie (jest egzogenny), trzeba dostarczać go z zewnątrz.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę C zależy głównie od wieku i płci. W przypadku dzieci w wieku od 1 do 3 roku życia średnie dobowe zapotrzebowanie na ten składnik wynosi 30 mg; dzieci 4-12 lat - 40 mg; dziewczęta 13-18 lat - 55 mg; chłopcy w wieku 13-18 lat - 65 mg. Natomiast u dorosłych kobiet średnie dzienne zapotrzebowanie witaminy C to 75 mg/dobę, a u dorosłych mężczyzn 90 mg/dobę.

Oczywiście są to wartości brane pod uwagę w przypadku zdrowych osób, które np. nie palą papierosów (wtedy zapotrzebowanie rośnie o 40 mg dziennie), nie nadużywają alkoholu, nie żyją w przewlekłym stresie i nadmiernym, długotrwałym wysiłku fizycznym, a także nie chorują na cukrzycę i nadciśnienie, nie są w podeszłym wieku, czy nie cierpią na problemy z jelitami. Takie osoby, tak samo jak kobiety w ciąży (dawka zwiększona o 85 mg) i karmiące (dawka zwiększona o 120 mg dziennie) oraz osoby przyjmujące niektóre leki lub doustną antykoncepcję, powinny zadbać o zwiększoną podaż kwasu askorbinowego.

Badanie poziomu witaminy C i suplementacja tego składnika są zalecane ww. osobom, a także tym, które stosują diety eliminacyjne, mają zdiagnozowaną jaskrę lub zaćmę, choroby neurodegradacyjne, intensywnie trenują lub po prostu chcą suplementować kwas askorbinowy, gdyż ich dieta jest mało zróżnicowana.

Występowanie witaminy C w pożywieniu

Witamina C efektywnie wchłania się z pożywienia (przede wszystkim w dwunastnicy i jelicie cienkim). Zapasy tego składnika w organizmie są znikome. W największych ilościach występuje on w organach o intensywnym metabolizmie czyli trzustce, wątrobie, nadnerczach, płucach, mózgu i gruczołach śluzowych.

Jeśli chodzi o występowanie witaminy C w pożywieniu, jej największe ilości zawierają:

dzika róża – 250-800 mg/100 g,
czarna porzeczka – 150-300 mg/100 g,
papryka – 125-200 mg/100 g,
brukselka – 65-145 mg/100 g,
brokuły – 65-100 mg/100 g.

Oczywiście to nie wszystko. W pozostałych warzywach i owocach także znajdziemy kwas askorbinowy, np. w cebuli, szpinaku, kapuście, karczochach, ziemniakach, kalarepie, kalafiorze, jarmużu, pomidorach, zielonym groszku, pomarańczach, cytrynach, jabłkach, daktylach, malinach, jeżynach, kiwi, ananasie, grejpfrucie, truskawkach, aronii. Inne bogate źródła witaminy C to przyprawy takie jak kardamon, a także m.in. jagody camu camu czy acerola (jednak zazwyczaj znajdziemy je głównie w suplementach diety lub sklepach ze zdrową żywnością).

Niestety straty witaminy C podczas gotowania dochodzą aż do 60%, a w przypadku przygotowywania surówek 20%. Z produktów pochodzenia zwierzęcego, większe ilości witaminy C są obecne głównie w podrobach, a dokładniej wątrobie i nerkach.

Suplementacja witaminy C

Oczywiście witamina C wchodzi też w skład wielu preparatów aptecznych. Może mieć różne formy, dawki i postacie. Niektóre produkty mają więc postać kapsułek, inne tabletek czy proszków do rozpuszczania w wodzie. Kwas askorbinowy występuje też w formie różnych związków chemicznych, wśród których znajdziemy np. askorbinian potasu, askorbinian magnezu, czy askorbinian wapnia.

Suplementację witaminy C (kwasu L-askorbinowego) warto wdrożyć wtedy, gdy chcemy wspomóc układ odpornościowy. W pewien sposób może skracać to czas utrzymywania się objawów choroby. Sprawdzi się także wtedy, gdy dieta nie zaspokaja dziennego zapotrzebowania na ten składnik, gdyż jest uboga w owoce i warzywa. Ponadto, jak wspomniano w poprzednich akapitach, preparaty z witaminą C poleca się m.in. palaczom, sportowcom, seniorom, osobom intensywnie ćwiczącym, czy narażonym na stres.

Suplementy mają różne dawki tego składnika, np. 100 mg, 200 mg, czy nawet 1000 mg. Z reguły niższe dawki wchłaniają się prawie w 100%, a wyższe (1000 mg i więcej) mają niższą przyswajalność (około 60%). Według uchwały dotyczącej suplementów diety, maksymalna ilość kwasu askorbinowego w zalecanej porcji nie może przekraczać 1000 mg na dobę.

Stosując kilka preparatów zawierających ten związek, warto zwrócić uwagę na jego stężenie. Wtedy będziemy mieć pewność, że nie przekraczamy zalecanej dziennej dawki kwasu askorbinowego.

Postaw na cenne witaminy w colostrum Genactiv

Wybierając suplement diety, dzięki któremu zadbasz o swój organizm, postaw na nieprzetworzony i naturalny skład. Colostrum bovinum marki Genactiv to idealny wybór, jeśli szukasz nie tylko źródła witamin, ale również innych, cennych składników aktywnych. W produkcie Genactiv jest ich około 250(!).

Colostrum to wyjątkowa substancja, która zawiera m.in. regulatory odporności takie jak laktoferyna, laktoperoksydaza, lizozym, laktoalbumina, glikoproteiny, bogate w prolinę polipeptydy PRP, kwas orotowy, leukocyty, cytokiny itd.

Ponadto w colostrum znajduje się witamina C, E i A, witaminy z grupy B (B1, B2, B6) oraz składniki mineralne takie jak fosfor, wapń, potas, magnez i sód. Suplementacja colostrum bovinum pozyskiwanego w ciągu 2 godzin po porodzie, niezmodyfikowanego i liofilizowanego, wzmacnia odporność organizmu, przywraca właściwe funkcje bariery jelitowej i wywiera pozytywny wpływ na cały organizm.

Czyste i nieprzetworzone colostrum to dar natury, którego celem jest ochrona noworodka przed infekcjami. Wykazuje również niebagatelny wpływ na organizmy dojrzałe, dlatego może być stosowane np. przez osoby prowadzące aktywny tryb życia. Genactiv proponuje jedyne opatentowane colostrum bovinum w Polsce, będące prawdziwą rewolucją w budowaniu zdrowego, silnego organizmu człowieka.

Źródła:

C. Musiał, W. Sawczuk, B. Gawdzik (..), Witamina C w medycynie i kosmetologii, Wiadomości Chemiczne 2019: http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-aa2e7147-ad8d-40a9-ae28-0b3163113cf4
Witamina C - kwas askorbinowy: właściwości, źródła, działanie i zastosowanie: https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/leki/witamina-c-kwas-askorbinowy-wlasciwosci-zrodla-dzialanie-i-zastosowanie-aa-GdaG-BQ2f-YivZ.html
M. Kostyńska, Witamina C - znaczenie w organizmie. Jakie są skutki niedoboru witaminy C?: https://www.medonet.pl/zdrowie/wiadomosci,witamina-c--kwas-askorbinowy----niedobor-i-nadmiar-witaminy-c,artykul,1721541.html
https://www.britannica.com/biography/Linus-Pauling/Humanitarian-activities